Ushauri wa chakula na lishe wa jinsi ya kukabiliana na matatizo ya kiafya yanayoambatana na kuwa na saratani au tiba yake:

                             

Matumizi  Ya  Sigara  Kwa  Muda  mrefu  huweza  kusababisha  kansa.

                                      Ugonjwa wa  saratani

Saratani ni ugonjwa unaotokana na seli za mwili zilizopoteza mfumo wake wa kugawanyika na hivyo hazipo katika hali yake ya kawaida. Seli huweza kugawanyika bila mpangilio maalum na kuharibu mkusanyiko wa seli nyingine. Seli za saratani hutokea sehemu moja ya mwili na zinaweza kusambaa sehemu nyingine za mwili, saratani pia husababishwa na hali ya mazingira ya vitu mbalimbali kama vile ulaji wa vyakula vyenye visabbishi vya saratani (carcinogenic compounds), ulaji usiofaa, unywaji 12

wa pombe, uvutaji sigara au minoni hatari, “asbestos” lisasi (lead), uranium na zebaki.

Zipo pia baadhi ya saratani zinazosabishwa na virusi kama hepatitis B ambayo huleta saratani ya ini na human papiloma inahusishwa na saratani ya shingo ya kizazi. Saratani huweza kutokea kwenye sehemu mbalimbali za mwili kama vile mapafu, matiti ovary, kibofu cha mkojo, shingo ya uzazi, utumbo, koo, kinywa, tezi dume (prostate), ini na ngozi.

Ulaji unaofaa na mtindo bora wa maisha ni vigezo muhimu sana katika kuzuia saratani na pia ni sehemu muhimu ya matibabu na kudumisha maisha bora baada ya kupata matibabu. Matumizi ya baadhi ya vyakula huweza kuongeza uwezekano wa kupata saratani. Uzito wa mwili ukiwa mkubwa unaweza pia kuongeza uwezekano wa kupata baadhi ya saratani Ni muhimu kufuata mtindo bora wa maisha kwani ni bora kuzuia kuliko kutibu.

Mambo yanayohusiana na mtindo wa maisha yanayoweza kuchangia katika kupata saratani.

Tafiti zinaonesha kwamba saratani za kurithi ni chache sana ila saratani nyingi hutokana na sababu za kimazingira. Tafiti nyingi zimeonesha kuwa kiasi cha asilimia 40 hadi 60 za saratani husababishwa na mtindo wa maisha usiofaa hasa ulaji usiofaa na kutofanya mazoezi ya mwili. Mtindo wa maisha usiofaa unajumuisha:

 Ulaji wa vyakula vyenye nishati-lishe kwa wingi ambavyo husababisha unene. Unene umeonekana kuhusiana na saratani ya mji wa uzazi, matiti, figo, tezi dume, utumbo mpana na kibofu cha mkojo;

 Ulaji wa nyama nyekundu kwa wingi na zile zilizosindikwa vimehusishwa na saratani ya tezi la kiume, utumbo mpana, mapafu, kinywa na koo;

 Utumiaji wa pombe kwa wingi huongeza hatari ya kupata saratani ya mdomo, koo, koromeo, utumbo mpana, kongosho, ini na matiti;

Ushauri wa chakula na lishe wa jinsi ya kukabiliana na matatizo ya kiafya yanayoambatana na kuwa na saratani au tiba yake:

Matatizo mbalimbali yanaweza kujitokeza kutokana na hatua ya ugonjwa au aina ya matibabu mgonjwa anayopata, hasa dawa za saratani (chemotherapy) au mionzi. Matatizo hayo ni kama kukonda, upungufu wa 

damu, kukosa hamu ya kula, kichefuchefu, kutapika, kuhara, kukosa choo, vidonda kinywani, na matatizo ya ngozi.

Kukonda

Wagonjwa wengi wa saratani wanapungua uzito wakati wa matibabu. Hii inaweza kusababishwa na madhara ya saratani yenyewe, ongezeko la mahitaji ya virutubishi mwilini, kukosa hamu ya kula, aina ya matibabu anayopata mgonjwa (dawa, mionzi au upasuaji). Yafuatayo huweza kusaidia katika kukabiliana na tatizo hili:

 Kuzingatia ulaji wa mlo kamili na ulaji wa aina mbalimbali za vyakula;

 Kuongeza ulaji wa vyakula vyenye protini kwa wingi yenye asili ya wanyama (isipokuwa nyama nyekundu) na mimea.

 Kula vyakula vilivyo laini vilivyoboreshwa na kuongezewa vyakula vyenye protini na nishati-lishe kwa wingi.

 Kula milo midogo midogo mara kwa mara na kuongeza asusa zenye virutubishi vingi;

 Kujitahidi kula wakati una hamu yakula au ukiwa na njaa kali na kula vyakula vile vyenye virutubishi kwa wingi;

 Kufanya mazoezi kabla ya kula (kama vile kutembea) ili kuongeza hamu ya kula na kusaidia uyeyushwaji wa chakula;

 Kula taratibu, usile kwa haraka bali jipe muda wa kutosha wakati wa kula;

 Kutumia viungo vyenye harufu unayoipenda

 Kutumia vinywaji kati yam lo na mlo na sio wakati wa kula kuepuka tumbo kujaa na hivyo kushindwa kula chakula cha kutosha; na

 Kutumia vinywaji vyenye virutubishi vingi na nishati-lishe.

Upungufu wa wekundu wa damu

Upungufu wa wekundu wa damu huweza kusababishwa na saratani yenyewe au matibabu yake. Pia huweza kutokana na ulaji duni hususani kula vyakula vyenye upungufu wa madini chuma; malaria au minyoo.

Upungufu wa wekundu wa damu huweza kukabiliwa kwa:-

Kula vyakula vyenye madini chuma kwa wingi hususan vyenye asili ya wanyama (epuka nyama nyekundu). Aina ya madini chuma iliyopo katika mayai na maziwa haifyonzwi na mwili kwa ufanisi. 14

 Kula matunda kwa wingi kila siku. Tumia matunda kwa wingi kila siku. Tumia matunda yenye Vitamini C kwa wingi pamoja na mlo kwani husaidia ufyonzwaji wa madni chuma yanayopatikana kwenye vyakula vya mimea.

 Kuepuka vinywaji vyenye kafeini kama chai, kahawa au soda wakati wa mlo kwani huzuia ufyonzwaji wa madini chuma yanayopatikana kwenye vyakula vya mimea;

 Kutumia vinywaji kama togwa, rozela, mtindi au uji wa kimea kwan vinaongeza ufyonzwaji wa virutibishi muhimu; na

 Kufuata ushauri wa mtaalam wa afya kuhusu matumizi ya vidonge vya madini chuma na foliki aside na kutibiwa magonjwa kama vile malaria na minyoo.

Kukosa hamu ya kula

Kukosa hamu ya kula ni moja ya matatizo yanayoweza kusababishwa na saratani yenyewe au matibabu yake. Yafuatayo yanaweza kuongeza hamu ya kula:

 Kujaribu vyakula vya majimaji au vilivyopondwa;

 Kula milo midogo midogo mara nyingi kwa siku badala ya kula chakula kingi kwa mara moja;

 Kutumia vyakula vyenye nishati-lishe kwa wingi;

 Kuongeza asusa na kuziweka sehemu ambayo ni rahisi kuchukua mtu anaposikia hamu;

 Kunywa vinywaji mbalimbali kama juisi halisi ya matunda, supu na vinginevyo, kidogo kidogo mara kwa mara;

 Kufanya mazoezi ya mwili kwani husaidia kuongeza hamu yakula

 Kutumia viungo kwa kiasi katika chakula;

 Kujaribu kubadili aina na ladha ya vyakula unavyotumia; na

 Kula pamoja na watu wengine kama familia.

Kichefuchefu

Kichefuchefu huweza kujitokeza kutokana na matibabu ya saratani kama upasuaji, dawa au mionzi. Mara nyingi kichefuchefu huisha baaada ya matibabu kumalizika. Kichefuchefu kinasababisha kutoweza kula chakula cha kutosha.

Ili kupunguza kichefuchefu yafuatayo yanaweza kusaidia:

Kujaribu vyakula ambavyo ni rahisi kuyeyushwa tumboni kama mtindi;

 Kujaribu vyakula vikavu;

 Kuepuka vyakula vyenye mafuta mengi au sukari nyingi;

 Kula kiasi kidogo kidogo cha chakula taratibu na mara kwa mara;

 Kujaribu vinywaji vyenye viungo kama tangawizi, ndimu au miti;

 Kukaa sehemu yenye hewa safi na yakutosha na kuepuka harufu ya vyakula;

 Kula vyakula unavyopendelea;

 Kula vyakula vilivyopoa na baada ya kula na kujaribu kufyonza limau au ndimu;

 Kusafisha kinywa kabla na baada ya kula na kujaribu kufyonza limau au ndimu;

 Endapo kichefuchefu kinatokea wakati wa matibabu ya saratani, acha kula saa moja au mbil kabla ya matibabu kuanza, na siku ya matibabu kula vyakula visivyo na harufu kali au viungo vikali; na

Kujaribu kukumbuka wakati ambao kichefuchefu hutokea na kama inawezekana jaribu kubadili mpangilio wa kula na mshirikishe daktari.